Bez zabawy dziecko nie jest dzieckiem. Człowiek, który nie umie się bawić, na zawsze utracił swoje wewnętrzne dziecko – i na pewno będzie mu go brakowało. (Pablo Neruda, Wspomnienia, tłum. wg Penguin Books, 1978, s. 269)

Przez szczelinę w oknie wyjrzał na pustą ulicę. Na krawężniku, jasnowłosy chłopiec bawił się małymi kamykami. Z wielką powagą, dokładnie jak należy, podnosił je i rzucał sobie pod nogi, celując tak, by uderzyć kamykiem o kamyk. Następnie podnosił je – i znów rzucał. (Julio Cortázar, Fantomas przeciw wielonarodowym wampirom)

Czy da się wyrazić świeżość i prostotę dziecięcych zabaw w partyturze?

Oddać dziecięcą radość i brak świadomości upływu czasu? Wyrazić poetycką naturę dziecięcego skupienia na zabawie? Jako dziecko lubiłam spędzać całe godziny przed radioodbiornikiem, słuchając rozmaitych głosów i dźwięków. Czy to możliwe, że wibracje głośnika przywołują w nas wspomnienie czasów niemowlęctwa? Przez znaczną część życia pracowałam z dziećmi jako nauczycielka. Wiele z moich inspiracji artystycznych pochodzi z obserwacji bezpośrednich i prostolinijnych sposobów, w jakie dzieci generują dźwięki.

Chcę, by wykonawcy mojego utworu połączyli grę z zabawą, wchodząc ze sobą w interakcje bez wiedzy o tym, jak zachowają się pozostali. Partytura przybiera zatem formę gry w karty. Każdy z wykonawców dostaje swój własny, niepowtarzalny zestaw kart. Tworząc reguły gry, inspirowałam się pięcioma zabawami przedstawionymi przez Francisa Alÿsa w jego cyklu filmowym Gry dziecięce, a także elementami kart Tarota i meksykańskiej gry planszowej znanej jako Lotería.

W tej kompozycji przypadek i niepewność są równie ważne, jak podejmowane decyzje oraz poezja zdarzeń muzycznych.

Gra karciana

Ta gra karciana jest inspirowana pięcioma filmami Francisa Alÿa:

Children’s Game #7: Stick and Wheels
Children’s Game #8: Marbles
Children’s Game #10: Papalote
Children’s Game #15: Espejos
Children’s Game #18: Knucklebones

Dla każdej karty wyobraziłam sobie zarówno wewnętrzne „zasady” gier dziecięcych, jak i właściwości dźwiękowe przedmiotów, którymi dzieci się bawią. Na podstawie tych gier powstało pięć elementów (symboli): kij i kółka, latawiec, kulki, lustra i kości do gry.

Każdy muzyk ma do dyspozycji 15 kart, łączących te elementy z wartościami nutowymi i konkretnymi instrukcjami: wysokościami dźwięku, materiałami dźwiękowymi i pulsacjami – ale także dużą swobodę kształtowania muzycznej chwili w relacji do tego, co tworzą inni.

Czas jest względny. Centralna klepsydra wyznacza ogólny czas trwania utworu, natomiast długość każdej karty (1 minuta, 2–3 minuty lub min. 3 minuty do naturalnego zakończenia) zależy od muzyka i jego własnej percepcji czasu.

Oprócz muzyki na żywo, w utworze pojawia się dźwięk z odtworzenia, oparty bezpośrednio na filmach Alÿsa, a także nagraniach przedmiotów i innych atmosfer związanych z każdym symbolem. Istnieje pięć możliwych odtworzeń (po jednym na symbol). Na samym początku występu rzuca się kostką, aby określić, które odtworzenie zostanie użyte.

Każdy wykonawca otrzymuje pudełko zawierające komplet kart i zestaw małych przedmiotów, które będą używane podczas wykonania. Pudełko pełni funkcję spersonalizowanej partytury: jest zarówno zbiorem instrukcji, jak i materiałów, które kształtują wkład wykonawcy w utwór. Otwarcie pudełka, wybranie karty lub dotknięcie przedmiotu ma charakter rytualny, sprawiając, że każdy gest staje się częścią samego wykonania.

Utwór nigdy nie będzie dwa razy taki sam. Dźwięki się rozwijają, sytuacje zmieniają, a gra nieustannie się odnawia.

Angélica Castelló