Mała Warszawska Jesień w 2021 roku wkracza w wiek nastoletni. Jedenaście lat to czas, w którym dziecko jest już w pełni zanurzone w człowieczeństwie. Jest świadome, zarówno swojej obecności, jak i wszystkich konsekwencji i wartości bycia dzieckiem i powolnego stawania się dorosłym. A jednocześnie to moment w życiu, w którym w ramach procesów intelektualnych szczególnego znaczenia nabiera krytyczne myślenie.

Tegoroczna Mała Warszawska Jesień jako nieco bardziej krytycznie nastawiona nastolatka, będzie się wahać pomiędzy głównymi dwoma podejściami do muzyki: muzyką traktowaną jako estetyczny eksperyment, przyjemność zanurzenia w dźwiękach, brzmieniach, konstrukcjach muzycznych, zanurzenia w muzycznych emocjach a rolą i swoim społecznym powołaniem. Dokona też pierwszej autoanalizy, wynikającej z nabytego już doświadczenia: bycia dzieckiem, działań z najmłodszym słuchaczem w kontekście muzyki współczesnej. Przyjrzy się wnikliwie problemom wieku dziecięcego, chociaż również jak zwykle i głównie – zaprosi do zabaw dźwiękowych i eksperymentowania oraz czysto estetycznego odbioru muzyki.

W 2021 roku Mała Warszawska Jesień nawiązywać będzie szczególnie i na różne sposoby do tego, z czego wyrasta – do założeń głównego nurtu festiwalu. Podejmując motyw zanurzania odbiorcy w sztuce zaprosi najmłodszych słuchaczy, ale tych starszych również – do pełniejszego odbioru zmysłowego sztuki, bo do słucho-patrzenia, czyli do jednoczesnego odbioru muzyki i obrazu. W ramach premierowej instalacji Światłodźwięk Mirosława Filonika i Tadeusza Sudnika, prezentowanej w Muzeum Warszawskiej Pragi, zanurzy słucho-widzów w geometrii gwiezdnych konstelacji, dla których – jak i w muzyce – znaczenie mają wyobrażone odległości (wirtualne linie), wytyczone pomiędzy gwiezdnymi punktami dzięki perspektywie. W muzyce odpowiednikiem tych odległości mogą być interwały. Któż z nas w czasach dzieciństwa nie zachwycił się po raz pierwszy usianym gwiazdami nocnym niebem? I czy wizualne odległości pomiędzy nimi można „zmierzyć” dźwiękami? Ten oddalony od nas obraz symbolizuje pewną niedostępną czasoprzestrzeń, którą metaforycznie odda świetlna instalacja autorstwa Mirosława Filonika. A zanurzyć się w niej pomoże nam muzyka Tadeusza Sudnika.

Swoją krytyczną twarz Mała Warszawska Jesień ujawni w ramach premierowego performansu Lekcja muzyki, przygotowanego przez młodych artystów: Annę Szwajgier i Horacego Muszyńskiego. Za pomocą eksperymentalnego połączenia działań performatywnych i sfery dźwięku spróbuje zmierzyć się z przestrzenią realnych problemów i spraw, szczególnie istotnych w okresie dzieciństwa: szkołą. W Nowym Świecie Muzyki będziemy mogli uczestniczyć w wyjątkowej lekcji: może nie tylko muzyki, ale też: relacji, życia społecznego, wyrażania emocji, bycia razem, kolektywnego działania? A przy okazji przyjdzie nam po raz kolejny i na nowo zastanowić się nad rolą muzyki w społeczeństwie, nad jej mocą kształtowania człowieka i budowania społeczeństwa. Na temat roli muzyki współczesnej w rozwoju małego dziecka będziemy z kolei dyskutować podczas panelu online „Efekt Mozarta czy efekt Szymańskiego? Małe dziecko a klasyczna muzyka współczesna”, poświęconego temu tematowi, w gronie edukatorów, animatorów, nauczycieli muzyki i kompozytorów

Nawiązując bezpośrednio do głównego nurtu Warszawskiej Jesieni, Mała Warszawska Jesień po raz pierwszy konsekwentnie i zdecydowanie zaprezentuje alternatywne twórcze oblicza jej głównych bohaterów – polskich kompozytorek i kompozytorów tegorocznej edycji głównego nurtu „Warszawskiej Jesieni”. „Alternatywne” oznacza: „wybitni kompozytorzy współczesnej muzyki” w roli kompozytorów miniatur dla dzieci. W roli kompozytorów muzyki dla najbardziej wymagającego słuchacza. A więc jak to będzie? Monumentalnie i „na serio” na wieczornych i nocnych wydarzeniach głównego nurtu festiwalu versus dowcipnie, lekko i „pomysłowo” na koncertach dla dzieci? Usłyszymy. Porównamy: podczas koncertów w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Pluszaki) oraz w siedzibie orkiestry Sinfonia Varsovia (Bazylek na Warszawskiej Jesieni). W ramach tego pierwszego będziemy mogli nie tyle zobaczyć i dotknąć ulubionego rodzaju zabawki z dzieciństwa, co przede wszystkim dowiedzieć się, czy istnieje i czym jest „muzyczny pluszak”. Podczas tego drugiego koncertu wraz z Bazylkiem – słynną już pacynką, stworzoną w czasie pandemii i od tego czasu nierozerwalnie związaną z Sinfonią Varsovią – najbardziej warszawską z orkiestr, będziemy mogli dowiedzieć się czegoś więcej o tym bardzo warszawskim festiwalu, jakim jest „Warszawska Jesień” oraz na własne uszy poznać i zrozumieć, co to jest tak naprawdę „muzyka współczesna”.

Wśród wspomnianych bohaterek i bohaterów „małej” Jesieni – kompozytorek i kompozytorów, przechwyconych z tej „dużej”, znajdą się polscy twórcy i twórczynie: Wojciech Błażejczyk, Krzysztof Knittel, Elżbieta Sikora, Lidia Zielińska, Tadeusz Wielecki, Agata Zubel i Wojciech Ziemowit Zych. Młodzi słuchacze będą też mogli poznać też utwory współczesnych kompozytorów zagranicznych, w tej edycji będzie to Salvatore Sciarrino.

Tegoroczna Mała Warszawska Jesień zaprosi na swoje wydarzenia, zaplanowane symetrycznie po obu stronach Wisły. Zagości na Pradze: w Muzeum Warszawskiej Pragi przy ulicy Targowej (Praga-Północ) oraz w siedzibie orkiestry Sinfonia Varsovia przy Grochowskiej (Praga-Południe). Pierwszy raz zabrzmi też w Nowym Świecie Muzyki, ale to już w lewobrzeżnej części Warszawy. Te miejsca festiwal muzyki współczesnej dla dzieci odwiedzi po raz pierwszy w swojej historii.

Instrumentalnie tegoroczną Małą WJ zdominują: głos, fortepian, flet i perkusja. Wśród wykonawców festiwalu będzie można usłyszeć między innymi: Dorotę Miśkiewicz, Joannę Freszel, zespół Kwadrofonik, Adama Kośmieję oraz muzyków orkiestry Sinfonia Varsovia: Andrzeja Krzyżanowskiego i Karola Krasińskiego. Wybrane wydarzenia i koncerty poprowadzą znane i lubiane animatorki: Anna Szawiel i Malina Sarnowska. Tę ostatnią wspierać będą również aktorzy-animatorzy Aneta Jucejko-Pałęcka i Wojciech Pałęcki. W ramach 11. Małej Warszawskiej Jesieni zabrzmi premierowo 10 utworów polskich kompozytorów i kompozytorek. Wśród nich znajdzie się 8 prapremier światowych i 2 premiery polskie.

Wszystkie wydarzenia „małego” festiwalu muzyki współczesnej realizowane będą na żywo w salach koncertowych z udziałem publiczności. Dodatkowo koncerty zostaną zarejestrowane (oprócz instalacji) i będzie je można oglądać na stronie internetowej festiwalu.

Anna Kierkosz
kuratorka Małej Warszawskiej Jesieni