Odbudowa Teatru Wielkiego Opery Narodowej po zniszczeniach wojennych trwała 20 lat. Uroczyste otwarcie budynku w 1965 było ważnym wydarzeniem dla Warszawy, pokazującym skalę destrukcji, ale i determinację do wskrzeszenia miasta. W 2025 na scenie Teatru odbędzie się prapremiera opery o odbudowie Warszawy wpisująca się w 80. rocznicę rozpoczęcia tego niełatwego procesu.

Inspiracją dla powstania spektaklu była książka Grzegorza Piątka Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949 będąca panoramą pierwszych powojennych lat niezwykłego przedsięwzięcia, które połączyło ludzi niezależnie od poglądów i na przekór wojennejpożodze. Librecista Beniamin Bukowski stworzył historię, która czerpie ze źródeł z epoki: przemówień politycznych, technicznego żargonu urbanistyki, ale też potocznego języka ulicy. Nie jest to jednak kronika historyczna, lecz opowieść o splatających się ze sobą skomplikowanych ludzkich losach.

Głównymi bohaterkami są dwie kobiety: wzorowana na Helenie Syrkus modernistyczna architektka pracująca w Biurze Odbudowy Stolicy, której przedwojenne marzenia o przebudowie niefunkcjonalnego miasta przeistaczają się w makabryczną rzeczywistość, oraz amerykańska dziennikarka, w której można odnaleźć rysy Anne Louise Strong – reporterki zafascynowanej komunizmem, przemierzającej wraz z Armią Czerwoną zniszczoną wojną Polskę. Ich spotkanie doprowadzi do tego, że obie będą musiały zrewidować swój światopogląd.

Muzykę do spektaklu stworzył kompozytor Cezary Duchnowski. Utwór łączy w sobie rozmach orkiestrowy z nowoczesną elektroniką, partiesolistyczne z chóralnymi, dzięki czemu można będzie opowiedzieć zarówno o ogromie tragedii miasta, jak i indywidualnych perspektywach jego mieszkańców. Dla pochodzącej z Warszawy reżyserki Barbary Wiśniewskiej opera ma osobisty wymiar, gdyż w tej historii odbijają się także losy jej rodziny. Jednocześnie interesuje ją szeroki wymiar materialny i społeczny zniszczenia i odbudowy Warszawy – traumatycznego doświadczenia przekładającego się na kolejne pokolenia, które jednak dzięki determinacji udało się przekształcić we wspólny wysiłek będący przykładem niespotykanego w dziejach powstania z gruzów zrównanej z ziemią stolicy.

Opera o Warszawie to nie tylko opowieść o tragicznych i chwalebnych kartach z historii miasta, ale i bardzo współczesne dzieło o życiu metropolii zawieszonej między projektami architektów i urbanistów, ideologiami polityków a potrzebami i marzeniami mieszkańców.

                                                                ***

Opera powstała dla orkiestry Sinfonia Varsovia jako hołd dla Warszawy, ale i jako przesłanie: że miejsca i wartości, które sami porzucamy i niszczymy, które – zdawałoby się – legły w gruzach z naszej własnej ręki, nie muszą być utracone na zawsze.

Budowa i odbudowa – jako akt świadomego powrotu, wybór odpowiedzialności i nadziei – to nie tylko temat tej muzyki, lecz także jej wewnętrzna siła.
To ruch, który ją prowadzi. Jej oddech i wektor.

Teatr Wielki - Opera Narodowa.
Watykan Warszawy. Miasto w mieście.
Jego rytm, zamknięta logika, wspólnota ról i napięć, oddechy
sceny, szelesty, drżenia i pulsacje –
wszystko to przenika muzyczną materię, stając się jej
nieodłączną tkanką.
Nie jako efekt, ale jako struktura.
Nie tło, lecz rdzeń.

Druga siła to Spotkanie.
Spotkanie, które nie jest zwykłą obecnością.
To przemiana – siebie, drugiego, relacji.
Nie chodzi o bycie obok, lecz ku sobie i wobec siebie.
W spotkaniu rodzi się sens, rodzi się etyka.
Spotkanie, choć samo w sobie jest neutralne – jest przestrzenią
możliwości.
Może przynieść zrozumienie albo przemoc, wspólnotę lub
wykluczenie.

Spotkanie nieobce, ale nieoswojone.
Spotkanie bohaterek.
Spotkanie twórców.
Różne języki,
jedna opowieść.

Opera – Biuro Odbudowy Społeczności.

Cezary Duchnowski