24 lutego jest datą, po której powróciły największe lęki i troski XX wieku, kiedy słowo WOJNA nie odstępowało niewinnych mieszkańców miast i wsi ani na moment. Jako kuratorzy spektaklu Wojna, która zmieniła Rondo / Війна, що змінила Рондо w ramach Małej WJ, ale też jako rodzice, jako Wasi przyjaciele i znajomi, zastanawialiśmy się, jak rozmawiać o wojnie z dziećmi. Jak mówić o czymś, co dla nas samych – dorosłych – jest niemożliwe do objęcia umysłem, niepojęte, niezrozumiałe. Jak dyskutować o największym złu, które człowiek może wyrządzić człowiekowi? 

Ludzie Sztuki mogą mówić o wojnie za pomocą środków artystycznych. Ale czy Sztuka ma szansę przezwyciężyć zło i wojnę, w obszarze tak delikatnym jak psychika i percepcja dziecka? Czy nie jest zbyt subtelnym narzędziem? Czy wymowne obrazy, wyraziste opowieści albo najbardziej niezwykłe muzyczne frazy mogą uchronić przed żelastwem, które krzywdzi ludzi? 

Wiemy jedno – Sztuka jest kwintesencją konstruktywności, czyli całkowitym przeciwieństwem wojny – synonimu destrukcji. Jest kreacją, u której źródeł stoi budowanie, łączenie, zlepianie elementów pozornie niepołączalnych – by powstała nowa jakość, tak jak w opowieści o tytułowym mieście Rondo autorstwa Andrija Łesiwa i Romany Romanyszyn, w którym wiele niezwykłych istot i ich talentów, działań i idei połączyło się we wspólnotę, by pokonać wojnę. Siły kreacji i dobra walczą przeciwko wojnie, a nie przeciwko człowiekowi, nie niszczą tego, co rozwijało się czy było budowane przez długie lata, ale pragną powstrzymać barbarzyński marsz destrukcji. 

Wojna z opowieści ukraińskiego duetu twórców zmienia Rondo – tytułowe miasto. Ale na ostateczny kształt tej zmiany ma finalnie wpływ Sztuka. I nie chodzi wyłącznie o sztukę w znaczeniu artystycznym. Ale o tę inteligentną, emocjonalną siłę, polegającą na łączeniu, konstruowaniu, zespalaniu, scalaniu, jednoczeniu, budowaniu, sklejaniu, spajaniu – łączeniu (się). 

Wierzymy, że zaproszenie do współpracy ukraińskich twórców Andrija Łesiwa, Romany Romanyszyn, kostiumografki Yasi Khomenko, kompozytorki Bohdany Frolyak i aktorki Marii Senko, którzy wspólnie z polskimi artystami wykreowali ten spektakl, jest spełnieniem tej idei, czyli spotkaniem talentów, nadziei, marzeń i energii, które potrafią wyzwolić dobro. 

Robert Drobniuch, Anna Kierkosz, kuratorzy 

Fabuła książki Wojna, która zmieniła Rondo zawiera bardzo szeroką skalę obrazów i emocji, które znajdują odzwierciedlenie w muzyce spektaklu. Są to subtelna liryka i czułość (obrazy kwiatów), z jednej strony bezbronność, a z drugiej siła głównych bohaterów (Danko, Fabian i Gwiazdka) w obliczu agresji i zła Wojny jako personifikacji straszliwego aktu przemocy i terroru. Muzyka tworzy płótno tych obrazów, które wyraża się językiem muzycznym – to połączenie przejrzystej i melodyjnej tkaniny z dramatycznymi epizodami wypełnionymi skomplikowanymi harmoniami i efektami sonorystycznymi. Połączenie instrumentów akustycznych (trio smyczkowe) z elektroniką daje jak najszersze możliwości pokazania różnych stanów i nastrojów, jednak rola muzyki w spektaklu nie jest czysto opisowa. Muzyka jest tu, obok choreografii i scenografii, jednym z najmocniejszych elementów spektaklu. 

Bohdana Frolyak 

Spektakl powstał na podstawie książki stanowiącej sprzeciw artystów wobec agresji Rosji na Krym w 2014 roku. Była ona wielokrotnie nagradzana, m.in. w prestiżowym konkursie Bologna Ragazzi Award 2015. 

Forma muzyczna wyznacza strukturę całego spektaklu. Do jej przygotowania została zaproszona czołowa ukraińska kompozytorka – Bohdana Frolyak. W czasie trwania prac nad spektaklem odbędzie ona w Warszawie rezydencję artystyczną. 

Tytułowe Rondo to miasto z kwiatów – idylla, w której mieszkańcy dbają o siebie, słuchając kwiatów grających w oranżerii utwory Mozarta. Wszystko zmienia się za sprawą Wojny, która nawiedza Rondo, dotykając każdego mieszkańca, niszcząc wszystko, co spotka na swojej drodze, także kwiaty – symbol życia w mieście. W szczególnie dramatycznej sytuacji znajdują się dziecięcy bohaterowie – Fabian, Danek i Gwiazdka. 

W spektaklu Anity Piotrowskiej głównym motywem opowieści jest pamięć. Fabian poszukuje swojego zaginionego pamiętnika, starając się przypomnieć sobie miasto takim, jakie było przed wojną. Czy pamięć o mieście może pomóc nam odnaleźć się w nowej rzeczywistości? 

Mariusz Gołosz 

Książka oryginalnie została wydana przez ukraińską oficynę The Old Lion Publishing House. Polski przekład ukazał się nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej.