Przed największym osiągnięciem

Przed największym oderwaniem.

Na obrzeżach nieświadomości, zestrojone fale, „rzeczy współbrzmiące drgają razem”. 
W jaki sposób dokonuje się ta zmiana? Na wewnętrznym polu postrzegania lub zewnętrznej rzeczywistości rzeczy w ruchu, w trakcie stawania się.

Zaś czas już nie jest przeszkodą, lecz środkiem osiągania tego, co możliwe. 
Éliane Radigue, 20 czerwca 1973 

Utwór miał premierę 9 marca 1974 w nowojorskiej e Kitchen, której dyrektorem muzycznym był wówczas Rhys Chatham. W okresie tym Transamorem – Transmortem prezentowano obok innych kompozycji Éliane Radigue w linearnym typie słuchania, choć dzieło pierwotnie zostało pomyślane jako instalacja dźwiękowa. Rzecz jasna inne sposoby słuchania są również możliwe i dają wspaniałe efekty. 

Transamorem – Transmortem uchodzi za jedną z najbardziej radykalnych kompozycji Radigue, wraz z pierwszym Adnos, kolejnym chronologicznie dziełem kompozytorki. Nieliczne transformacje i pozorna formalna surowość kontrastują z fizycznym współgraniem częstotliwości, gdy słuchacz lekko przechyla głowę z prawej strony na lewą albo – jeszcze trafniej – porusza się powoli przez przestrzeń muzyczną. Przechodząc przez strefy określonych częstotliwości, ciało słuchacza doświadcza zlokalizowanych częstotliwości niskich, średnich i wysokich, zróżnicowanych w zależności od akustycznych właściwości przestrzeni odsłuchu. Autorka pisała o Adnos: „przesunięcie kamieni w korycie rzeki nie wpływa na nurt wody, ale wpływa na sposób, w jaki ona płynie”. Tu słyszymy to samo medytacyjne napięcie, spokojny ruch poprzez przestrzenie tworzone przez różne częstotliwości. W kasecie z tym utworem Radigue umieściła także krótki tekst opisujący idealne warunki, w jakich należy prezentować Transamorem – Transmortem: 

Przestrzeń wewnętrzna
Tę monofoniczną taśmę należy odtwarzać przez cztery głośniki, rozmieszczone w czterech narożnikach pustej sali. Na podłodze dywan. Wrażenie dźwięku rozchodzącego się z różnych miejsc tworzone jest przez lokalizację poszczególnych stref częstotliwości i przesunięcia wynikające z prostych ruchów głową w przestrzeni akustycznej sali. Niski punkt światła na suficie, na środku sali, osiągnięty za pomocą oświetlenia pośredniego. Kilka projektorów białego światła o bardzo niskiej intensywności, którego promienie przychodzące pod różnymi kątami spotykają się w jednym punkcie. 

Éliane Radigue (1973) 

Instalacje dźwiękowe Éliane Radigue to dziś zapomniany element jej twórczości. A przecież między 1967 a 1971 jej dzieła często pojawiały się w galeriach sztuki współczesnej, przede wszystkim w Paryżu (galeria Lara Vincy, Yvon Lambert itp.), co świadczyło, że Francuzi mają większą niż Amerykanie trudność z kategoryzowaniem utworów Radigue. Sama kompozytorka długo wzbraniała się przed używaniem wobec swojej twórczości pojęcia „muzyka”; kompleks ten cechował całe pokolenie artystów, choć dziś jest nieaktualny. Czy obecnie można by twierdzić, że twórczość Éliane Radigue nie jest muzyczna? 

 (źródło: www.importantrecords.com)